كنشگري آنلاين بر فراز تپه اينترنت!
الهام مراد
اگر اولين‌بار است عبارت «تپه اينترنت» را مي‌شنويد شايد براي‌تان جالب باشد كه اين عبارت از كجا آمده. در بعضي از روستاهاي ايران، تپه‌اي كنار روستاست كه اتفاقا تنها جايي است كه اينترنت كيفيتي حداقلي دارد. جوان‌هايي كه كار اينترنتي دارند، مي‌روند روي اين تپه مي‌نشينند تا براي دقايقي در روز كارهاي اينترنتي‌شان را انجام دهند و اين اصطلاح «تپه اينترنت» به صورت همزمان در نقاط مختلف ايران براي اين پديده ابداع شده! از بالاي همين تپه‌ها، با همين اينترنتي كه گاهي نيست و گاهي به سختي هست، افرادي تلاش كرده‌اند صداي نظر و اعتراض‌شان را به گوش مركز برسانند. در اين متن به‌طور مشخص به كنشگري آنلاين مرتبط با روستاها مي‌پردازيم. دو دليل اهميت اين كنشگري و دو مانع براي تحقق آن را بيان كرده و در پايان از چگونگي حمايت از اين صداي كم‌‌شدت ولي مهم خواهيم گفت.
چرا كنشگري آنلاين براي روستاها مهم است؟!
«دور» افتاده شدن: در سيستمي كه مركز اهميت بسيار زيادي در همه فرآيندهاي اجرايي و تصميم‌گيري دارد، جايي كه از مركز دور است، تبديل به يك منطقه دور افتاده مي‌شود. جايي كه صدايش به مركز نمي‌رسد و همان مركزي كه صدايش را نشنيده برايش تعيين تكليف مي‌كند. قوانيني كه در زمان تصويب و با نگاه مركزگرا بسيار معقول و درست به نظر مي‌رسد وقتي پاي‌شان به روستا مي‌رسد و در مختصات فضايي و اجتماعي روستا قرار مي‌گيرند به چيز ديگري تبديل مي‌شوند. نه تنها در هنگام تصويب اين قوانين، قانونگذار روستا را نمي‌بيند، بلكه تبعات اجراي اين قوانين هم به چشم مجريان مركز‌نشين نخواهد آمد. در چنين شرايطي، كنشگري با بُعد بالا، به نحوي كه صداي آن به مركز برسد، اهميت پيدا مي‌كند. كنشگري آنلاين به دليل بُرد بالا، در چنين سيستمي از اهميت بالايي برخوردار است.
نديدن مسائل از چشم مردم: دوگانه ديگري كه بايد در اهميت كنشگري آنلاين براي روستا گفت، دوگانه مردم- متخصصين است. بسياري تصميمات از ديد متخصصين، اموري صحيح است، اما از ديد مردمي كه از آن متاثر هستند، سنجه‌هاي ديگري وجود دارد كه صحت آن را زير سوال مي‌برد. جدا شدن يك روستا از يك شهرستان جدا و ملحق شدن به شهرستان ديگر حتما از نظر تخصصي توجيه مناسبي دارد، اما ممكن است مردم روستا از نظر نزديكي فرهنگي و اجتماعي براي‌شان تفاوت فاحشي بين دو شهرستان وجود داشته باشد و به اين تغيير راضي نباشند، اسم يك روستا كه تغيير داده مي‌شود تا خوش‌آواتر باشد ممكن است يك تاريخ و تعلق خاطر با خودش داشته باشد كه مردم روستا مايل به تغيير آن نباشند، منطقه آزادي كه براي رونق اقتصادي كشور تشكيل مي‌شود و تبعاتش براي روستاي كوچكي كه در كنار اين منطقه آزاد از آن متاثر مي‌شود در نگاه متخصصين ناديده گرفته مي‌شود. در چنين شرايطي مردم بايد ابزاري داشته‌باشند كه بگويند ما چطور موضوعات را تجربه مي‌كنيم و چه سنجه‌اي براي صحيح بودن يا نبودن يك اتفاق داريم. در اين شرايط اينكه يك متخصص به سطح اين جوامع محلي برود ،كافي نيست. مهم است كه كساني كه متخصص نيستند بتوانند صداي خود را به گوش ديگران برسانند. در اين حالت نياز به يك ابزار رايج و آسان براي چنين كنشگري‌اي است، ابزاري كه در دست همين مردم معمولي باشد. كنشگري آنلاين آن چيزي است كه با همه‌گير شدن تلفن‌هاي همراه پاسخ خوبي به اين نياز است.
موانع كنشگري آنلاين در روستاها چيست؟
نبود اينترنت مناسب: ناگفته پيداست كه اينترنت يكي از اركان اصلي كنشگري آنلاين است، جالب توجه اين است كه همين اينترنت مهم‌ترين مطالبه كنشگران روستايي است. به عبارتي اين صدا از كنشگران روستايي شنيده مي‌شود: «اول اينترنت بدهيد تا كنشگري آنلاين كنيم».
نگراني از مورد برخورد واقع شدن و گاهي واقعا مورد برخورد واقع شدن: شايد بسياري از شما، اصطلاح كنشگري از زير لحاف را به عنوان كنايه‌اي براي بزدلانه بودن كنشگري اينترنتي شنيده باشيد، چنين توصيفي به هيچ‌وجه براي يك كنشگر آنلاين روستايي قابل تعميم نيست، چرا كه به علت شناخته شده بودن افراد و برخوردهاي سليقه‌اي در محل اتفاقا چنين كنشگري‌اي مي‌تواند پرهزينه و داراي تبعات دامنه‌دار نه فقط براي خود فرد كه حتي براي طايفه و حتي شايد هم‌روستايي‌هاي فرد باشد. اتفاقي كه هرچه ابعاد جامعه‌اي كه فرد در آن كنش مي‌كند كوچك‌تر باشد دامنه آن بيشتر و به‌شدت تبعات آن اضافه مي‌شود. در روستايي كه همه همديگر را مي‌شناسند، فرد به راحتي در مركز توجه‌هاي عمدتا منفي قرار گرفته و به راحتي با او برخورد مي‌شود. با وجود اين موارد، همچنان كساني هستند كه اهميت كنشگري براي روستاي‌شان را تا حدي بدانند كه دست به اين عمل مهم بزنند و سوال مهم اينجاست كه با همه اين تبعات، موانع و با آگاهي به اهميت اين نوع كنش چه بايد كرد.
اهميت توجه و حمايت از بيرون از روستا
وقتي حامد بيدي، مديرعامل كارزار در تقديم جايزه نوآوري اجتماعي گفت «من اين جايزه را به ۱۷ ميليون امضا‌كننده كه به اميد شنيده شدن صداي‌شان امضا زدند، تقديم مي‌كنم، خصوصا روستايياني كه از گوشه گوشه اين مملكت كارزارهايي را راه انداختند كه صداي‌شان شنيده شود.» احتمالا اهميت بخش پاياني تقديمي‌اش به چشم بسياري از افرادي كه آن را شنيدند، نيامده باشد. وقتي كه بدانيم فقط حدود يك درصد از كل كارزارهاي ثبت شده در سايت كارزار از روستاهاست، اين تقديمي شايد عجيب‌تر هم به‌نظر برسد.
اما اين تقديمي يكي از مصاديق همان توجهي است كه لازم است به كنشگران روستايي داشته باشيم. گفتن از كنشگران روستايي و مطالبات‌شان در هر تريبوني كه به آن دسترسي داريم، نه فقط باعث شنيده شدن اين صداها خواهد شد، بلكه به ديگران نيز انگيزه خواهد داد كه بر اين موانع غلبه كرده و صداي خود را به ديگران برسانند.
تسهيلگر و پژوهشگر توسعه روستايي